Uprawnienia kontrolne organów administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego.

Zgodnie z przepisem art. 81 ust. 4 ustawy Prawo budowlane organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, przy wykonywaniu obowiązków określonych przepisami prawa budowlanego, mogą dokonywać czynności kontrolnych. Protokolarne ustalenia dokonane w toku tych czynności stanowią podstawę do wydania decyzji oraz podejmowania innych środków przewidzianych w przepisach prawa budowlanego.

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 8 sierpnia 2013 r., sygn. akt II SA/Gl 1148/13 (LEX 1364330) “Uprawnienie do kontroli, o której mowa w art. 81 p.b. jest wyrazem przyznania organom nadzoru budowlanego kompetencji o charakterze policji budowlanej, jednakże czynności wykonywane w jej ramach przez te organy, a zwłaszcza poczynione ustalenia stanowiąc materiał dowodowy w postępowaniu administracyjnym. Innymi słowy tego rodzaju aktywność organu, podejmowana w ramach przyznanych mu kompetencji nie może być traktowana jako konkurencyjny, względem procesowego postępowania dowodowego, tryb weryfikacji okoliczności faktycznych zgłoszonych przez stronę.” W sytuacji stwierdzenia, w ramach czynności kontrolnych, naruszeń prawa, organ obowiązany jest wszcząć właściwe postępowanie administracyjne, prowadzące do wydania odpowiedniego aktu administracyjnego i dopiero wówczas dokumentacja z czynności kontrolnych winna być wykorzystana jako część materiau dowodowego – tak m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 16 stycznia 2015 r., sygn. akt II SA/Łd 1042/13 (LEX 1636385).

Stosownie do treści art. 81a ust. 1 ustawy Prawo budowlane organy nadzoru budowlanego lub osoby działające z ich upoważnienia mają prawo wstępu:

do obiektu budowlanego;
na teren:

budowy,
zakładu pracy.

Czynności kontrolne, związane z wykonywaniem uprawnień organów nadzoru budowlanego, przeprowadza się, na podstawie art. 81a ust. 2 ustawy Prawo budowlane, w obecności inwestora, kierownika budowy lub robót, kierownika zakładu pracy lub wyznaczonego pracownika, bądź osób przez nich upoważnionych albo w obecności właściciela lub zarządcy obiektu, a w lokalu mieszkalnym – w obecności pełnoletniego domownika i przedstawiciela administracji lub zarządcy budynku.

W przypadku kontroli podmiotu niebędącego przedsiębiorcą, w razie nieobecności pełnoletniego domownika i przedstawiciela administracji lub zarządcy budynku, w uzasadnionych przypadkach, czynności kontrolne mogą być dokonywane w obecności przywołanego pełnoletniego świadka.

Czynności kontrolne dotyczące obiektów budowlanych, które są w zarządzie państw obcych albo są użytkowane przez przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych tych państw lub przez inne osoby zrównane z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, mogą być wykonywane za zgodą tych przedstawicieli lub osób.

Zgodnie natomiast z przepisem art. 81c ust. 1 ustawy Prawo budowlane organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego przy wykonywaniu zadań określonych przepisami prawa budowlanego mogą żądać od uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, informacji lub udostępnienia dokumentów:

związanych z prowadzeniem robót, przekazywaniem obiektu budowlanego do użytkowania, utrzymaniem i użytkowaniem obiektu budowlanego;
świadczących o dopuszczeniu wyrobu budowlanego do obrotu albo jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym.

Brak przekazania informacji czy udostępnienia dokumentów stanowi wykroczenie określone w art. 93 pkt 10 ustawy Prawo budowlane.

W razie powstania uzasadnionych wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego mogą nałożyć, na podstawie art. 81c ust. 2 ustawy Prawo budowlane, w drodze postanowienia (na które służy zażalenie), na uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego, obowiązek dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz. Koszty ocen i ekspertyz ponosi osoba zobowiązana do ich dostarczenia. Jak podkreślił jednak Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 stycznia 2015 r., sygn. akt VII SA/Wa 1252/14 (LEX 1622014) “Przepis art. 81c ust. 2 p.b. daje uprawnienie do nałożenia obowiązku dostarczenia ocen technicznych lub ekspertyz, gdy istnieją uzasadnione wątpliwości, a więc nie jakiekolwiek wątpliwości, ale o charakterze kwalifikowanym.” Dokładne wyjaśnienie tychże wątpliwości musi znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu postanowienia nakładającego ten obowiązek. Za wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 2 lutego 2012 r., sygn. akt II SA/Gl 755/11 (LEX 1113876) zauważyć wypada natomiast, iż “Jeżeli z treści ocen lub ekspertyz będzie wynikała zbędność ich sporządzenia (stan obiektu w sposób oczywisty nie budzi żadnych zastrzeżeń bądź stan obiektu i konieczne w związku z nim działania wynikały jednoznacznie już z wcześniej zgromadzonych dokumentów), osoba zobowiązana do ich dostarczenia będzie mogła dochodzić zwrotu poniesionych wydatków.”

W razie jednak niedostarczenia w wyznaczonym terminie żądanych ocen lub ekspertyz albo w razie dostarczenia ocen lub ekspertyz, które niedostatecznie wyjaśniają sprawę będącą ich przedmiotem, organ administracji architektoniczno-budowlanej lub nadzoru budowlanego może zlecić wykonanie tych ocen lub ekspertyz albo wykonanie dodatkowych ocen lub ekspertyz na koszt osoby zobowiązanej do ich dostarczenia.